Nauka przez zabawę

Pod koniec października w wielu krajach, ostatnio również w Polsce, obchodzi się tak zwane Halloween (All Hallows' Evening), czyli wigilia Wszystkich Świętych. Ludzie często kręcą głowami: Po co nam to? To święto amerykańskich przygłupów! Samo "święto", jako okazja do zabawy w dotychczasowej, nieoficjalnej formie, nie powinno nikomu przeszkadzać.

Jest jednak, obok radosnych przebieranek i zabaw, pewna "tradycja" związana z tym "świętem", która budzi we mnie pewien umiarkowany niesmak. "Cukierek albo psikus", czyli chodzenie dzieci po sąsiedztwie i "straszenie" niewinnym psikusem, jeśli mieszkaniec nie zapłaci okupu w postaci słodyczy. Oczywiście to tylko niegroźna zabawa i żarty dla nas, dorosłych, ale dzieci przez zabawę się uczą. A lekcja z tej zabawy, niezależnie od tego, jak niewinnym i drobnym jest psikus, płynie jedna: szantaż działa. Ta niezbyt wychowawcza lekcja, powtarzana dziecku rok w rok, musi pozostawić jakiś ślad.

Tak, większość dzieci, gdy dorośnie, nie napada na banki z bronią w ręku (choć odnoszę wrażenie, że w SZA, gdzie "cukierek albo psikus" istnieje od kilkudziesięciu lat, incydentów tych jest więcej niż w Polsce), podobnie jak większość dzieci biegających z nożyczkami nie wydłubuje sobie oczu. Ale chodzi o zasady przekazywane dzieciom. Dlaczego uczyć, albo choćby oswajać dzieci z negatywnymi postawami, jeśli można, nie umniejszając zabawy, uczyć czegoś dobrego?

Rozmawiałem o tym ze znajomymi obcokrajowcami, wychowanymi od dziecka w tej "tradycji", którzy również swoje dzieci w ten sposób wychowywali. Pierwsza reakcja to zdziwienie, że nie popieram tej zabawy, druga to śmiech, że jestem pomylony, jeśli uważam, że dzieci faktycznie uczone są szantażu, w końcu irytacja u jednych i refleksja u drugich.

Ciekawą odpowiedzią jest: Ale to jest równoważone wpajanymi wartościami moralnymi. Być może, ale w krajach z tą tradycją prawie wszystkie dzieci uczestniczą w zabawie, a znacznie mniej może się cieszyć dobrym przykładem od rodziców. Poza tym można też powiedzieć: Biję moje dziecko, ale równoważę to całuskami i przytulaniem. Oczywiście lepsze to niż bicie bez całusków, ale wciąż dużo gorsze niż całuski bez bicia. Jeśli chcemy wpajać dzieciom dobre wartości, to nie mówmy im, że czasami można o nich zapomnieć.

Nie piszę tego po to, by odebrać dzieciom zabawę, by zakazywać im chodzenia za cukierkami. Piszę to, bo smuci mnie, że wprowadzamy lewicowe "tradycje", oparte na roszczeniowej postawie "mi się należy", dlatego, że fajne i amerykańskie, a jednocześnie zapominamy i odrzucamy naszą piękną tradycję opartą na zasadzie "ja tobie, ty mi".

Młodzież, zwłaszcza miejska, może tego nie pamiętać, ale dawniej, kiedy nikt w Polsce jeszcze o Halloween nie słyszał, nasze dzieci też przebierały się i straszyły. Też chodziły od domu do domu. Też prosiły o słodycze, orzechy, pieniądze. Nazywało się to kolędowaniem. Ale kolędnicy oferowali coś w zamian: taniec, zabawę, inscenizację. Dziś powiedzielibyśmy: kabaret.

Mam sugestię dla młodych rodziców, którzy w wigilię Wszystkich Świętych wybierają się z dziećmi po cukierki: Przebierzcie je, wymalujcie, niech mają zabawę. Ale zapukawszy do drzwi, zamiast żądać słodyczy i straszyć potwornymi konsekwencjami braku współpracy ze strony gospodarza, zaproponujcie coś w zamian. Piosenkę, wierszyk, taniec, kawał o niedźwiedziu i zającu, zmiecenie liści ze ganka - cokolwiek. Gospodarzowi będzie miło, że dostał coś w zamian za swoje cukierki i chętniej (liczniej) je odda. A co istotniejsze, Wasze dziecko poczuje satysfakcję, że uczciwie na te cukierki zapracowało dobrym uczynkiem i że zostało potraktowane nie jak urwis, ale jak biznesmen.

No i dostanie swoją pierwszą lekcję kapitalizmu!